Rotacyzm (reranie). Rodzaje i przyczyny.

Wada ta zwana inaczej RERANIEM polega na nieprawidłowej realizacji głoski r. 

FORMY ROTACYZMU:
· Mogirotacyzm - to opuszczanie głoski [r].

· Pararotacyzm - wymawianie zamiast [r] jakiegoś innego dźwięku, np. [l], [u], [i].
· Zniekształcone formy [r] określane są mianem rotacyzmu właściwego.

Najczęściej pojawiające się formy wadliwe w obrębie rotacyzmu właściwego:

•   rotacyzm języczkowy (zamiast czubka języka, drgania wykonywane są przez języczek znajdujący się na końcu podniebienia miękkiego) 
•   rotacyzm wargowy:     * dwuwargowy (drgają obie wargi - furmańskie r );

                                            * wargowo - zębowy (dźwięk powstaje w wyniku drgania dolnej wargi zbliżonej do górnych siekaczy lub górnej wargi zbliżonej do dolnych siekaczy)

•   rotacyzm międzyzębowy (polega na drganiu czubka języka wsuniętego między zęby)
•   rotacyzm policzkowy (boczna krawędź języka wsuwana jest między zęby, drgając wprawia w ruch cały policzek)
•   rotacyzm boczny (strumień powietrza w trakcie wymawiania r kierowany jest w bok, a język nie drga)
•   rotacyzm podniebienny (polega na zbliżeniu tylnej części języka do podniebienia miękkiego. Podczas artykulacji wibruje całe podniebienie miękkie)
•   rotacyzm gardłowy (powstaje między nasadą języka a tylną ścianą gardła. Wymowa głoski r gardłowa z wibracją języka i podniebienia miękkiego- zbliżona jest do wymowy francuskiej dźwięku r)
•   rotacyzm nosowy (realizacja nosowa głoski r często współwystępuje z nosową wymową innych dźwięków; nosowa artykulacja głoski r swoim brzmieniem zbliżona jest do ng i powstaje w wyniku nie domykania wejścia do jamy nosowej)
• rotacyzm krtaniowy (polega na wadliwej, krtaniowej realizacji głoski r)
• rotacyzm językowo - wargowy (polega na wadliwej językowo - wargowej artykulacji głoski r)
• rotacyzm językowo - boczny (wadliwa językowa boczna, często jednouderzeniowa artykulacja głoski r)
• reranie świszczące (wymowa głoski r jest znacznie przedłużona i wzmocniona)

PRZYCZYNY ROTACYZMU

Przyczyną rotacyzmu jest niedostateczna sprawność ruchowa czubka języka, który wskutek tego nie wykonuje drobnych, subtelnych ruchów wibracyjnych, koniecznych do wytworzenia prawidłowego „r”. Istotne znaczenie ma również sama budowa anatomiczna języka: jeśli jest on zbyt duży i gruby albo też napięcie mięśniowe języka jest wzmożone lub osłabione czy wreszcie wędzidełko językowe jest zbyt krótkie, to wykonanie ruchów koniecznych do wytworzenia prawidłowej głoski „r” nie będzie możliwe. Ponadto wadliwa wymowa dźwięku „r” może być spowodowana obniżonym poziomem słuchu, opóźnionym rozwojem ruchowym i umysłowym oraz oddziaływaniem nieprawidłowego wzoru wymowy osób z otoczenia dziecka, a także słabą zdolnością dziecka do koncentrowania uwagi na dźwiękach mowy.

Z dzieckiem, które nie wymawia w ogóle „r” lub zastępuje je inną głoską ćwiczenia można rozpocząć dopiero koło 6 roku życia. Do tego czasu dziecko ma prawo nie wymawiać „r”. Jeżeli natomiast dziecko zniekształca „r” w jakiś sposób opisany powyżej, to znaczy, że ma wadę wymowy, i w tym wypadku nauczanie poprawnego „r” należy rozpocząć możliwie jak najwcześniej. Spółgłoska „r” jest głoską przedniojęzykowo- dziąsłową, drżącą, ustną, twardą i dźwięczną. Przy jej wymowie koniuszek języka wibruje przy górnych dziąsłach. Boki języka przylegają do wewnętrznych powierzchni górnych zębów i dziąseł. Podniebienie miękkie uniesione i cofnięte zamyka przejście do jamy nosowej.